DOPUSZCZALNOŚĆ WPROWADZENIA OBOWIĄZKU NOSZENIA MASECZEK DLA NIEKTÓRYCH KATEGORII PRACOWNIKÓW ORAZ OSÓB NIEZASZCZEPIONYCH NA COVID-19
Problem wprowadzenia częściowego nakazu noszenia maseczek w zakładzie pracy w stosunku do osób niezaszczepionych oraz w odniesieniu do określonych grup pracowników staje się coraz częstszy w sytuacji, kiedy dzienna ilość zakażeń COVID-19 ponownie wzrasta.
Część pracodawców, obawiając się skutków rozprzestrzenienia się infekcji wśród pracowników, jednocześnie dbając o ich komfort pracy i efektywność, zainteresowana byłaby wprowadzeniem selektywnego obowiązku używania maseczek w zakładzie pracy. Dotyczy to obowiązku noszenia maseczki przez określone grupy pracowników – np. osoby, które mają kontakt z klientem czy osobami trzecimi. Często pojawia się również pytanie, czy dopuszczalne jest wprowadzenie obowiązku noszenia maseczek w zakładzie pracy przez osoby niezaszczepione.
Z racji faktu, iż dotychczas nie uregulowano w przepisach kwestii dopuszczalności przetwarzania danych o szczepieniach pracowników przez pracodawcę, czy określonych ograniczeń względem osób niezaszczepionych, odpowiedź na powyższe problemy musi opierać się na interpretacji obowiązujących przepisów. W mojej opinii, obowiązujące przepisy pozwalają na wprowadzenie selektywnego obowiązku noszenia maseczek. Wprowadzając taki obowiązek pracodawca nie ma jednak całkowitej swobody. Musi bowiem brać pod uwagę ograniczenia dotyczące przetwarzania danych osobowych oraz kodeksowy zakaz dyskryminacji pracowników.
Wprowadzenie prostego obowiązku „noszenia maseczki przez osoby niezaszczepione” naruszałoby co najmniej przepisy o ochronie danych osobowych. Wymagałoby bowiem, aby pracownik informował pracodawcę o fakcie bycia zaszczepionym. Tymczasem jako informacja o charakterze medycznym, są to tzw. „dane szczególnej kategorii” w rozumieniu RODO. Nie mieszczą się również w zakresie danych, które pracodawca może przetwarzać na podstawie art. 22(1) Kodeksu pracy. Ponieważ jak dotąd ustawodawca nie dał większości pracodawców uprawnienia do przetwarzania takich danych na podstawie odrębnych przepisów, należy wskazać, że pracodawca nie może żądać od pracownika informacji o tym, czy dysponuje dowodem szczepienia na COVID-19. Z drugiej strony pracodawca może przetwarzać takie dane, o ile pracownik ujawni je dobrowolnie i wyrazi zgodę na ich przetwarzanie. Biorąc pod uwagę szczególny charakter takich danych – zgoda ta powinna mieć wyraźny charakter – np. w formie oświadczenia – także mailowego.
Należy jednak pamiętać, że „dobrowolność” przetwarzania danych musi mieć rzeczywisty charakter – nie może być w żaden sposób wymuszona, co w praktyce oznacza, że pracownik nie powinien być w żaden sposób sankcjonowany za odmowę podania danych – tj. jego sytuacja zawodowa nie powinna być w takiej sytuacji gorsza od sytuacji, osoby, która zgody udzieliła.
Obowiązujące przepisy § 25 ust. 2 lit. c Rozporządzenia Rady Ministrów z 6 maja 2021 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (dalej: Rozporządzenie) zawierają ogólny obowiązek noszenia maseczki: „w zakładach pracy, jeżeli w pomieszczeniu przebywa więcej niż 1 osoba, chyba że pracodawca postanowi inaczej.”
Rozporządzenie nie zawiera szczegółowych wytycznych wskazujących, że decyzja pracodawcy musi mieć charakter dychotomiczny – czyli podjęta jest na zasadzie „albo-albo” lub, że pracodawca powinien przy podejmowaniu decyzji o zwolnieniu z obowiązku noszenia maseczek kierować się jakimiś szczególnymi zasadami. Ogólne sformułowanie przepisu daje pracodawcy możliwość kształtowania zasad noszenia maseczek w firmie, z uwzględniem jej potrzeb i uwarunkowań faktycznych.
Pracodawca może postanowić, iż w zakładzie pracy obowiązuje zasadniczo obowiązek noszenia maseczek przez pracowników. I może postanowić, iż od obowiązku tego przewidziane są wyjątki. Np. zwolnione są z niego osoby, które zostały zaszczepione, i na dowód tego okażą pracodawcy tzw. „certyfikat COVID” oraz wyrażą zgodę na przetwarzanie tej informacji. Pracownik wyraża zgodę dobrowolnie. Oznacza to, że osoba zaszczepiona nie musi informować o tym pracodawcy, tylko podporządkować się zgodnemu z przepisami zarządzeniu o przebywaniu w pracy w maseczce.
Trudno również podnosić, aby obowiązek noszenia maseczki stanowił „negatywną konsekwencję” braku zgody na przetwarzanie danych, co ogranicza podnoszenie zarzutu o pozornej dobrowolności zgody na przetwarzanie danych w tym zakresie. Ze względu na dobrowolność podania danych, fakt noszenia maseczki nie będzie w sposób jednoznaczny i pośredni umożliwiał identyfikacji, czy dana osoba jest zaszczepiona – bowiem będzie on świadczył jedynie o tym, czy dany pracownik ujawnił fakt zaszczepienia. Pracodawca powinien wziąć także pod uwagę rzadkie, ale możliwe sytuacje, iż pracownik niezaszczepiony nie może przebywać w maseczce ze względów zdrowotnych, posiadając odpowiednie zaświadczenie w tym zakresie, zaś nie posiada jeszcze certyfikatu COVID.
Na tej samej zasadzie pracodawca może wprowadzić selektywne zwolnienie od obowiązku noszenia maseczek, przyjmując, iż taki obowiązek pozostaje jedynie w odniesieniu do określonych kategorii pracowników, lub określonych sytuacji – np. w stosunku do pracowników obsługi klienta lub w trakcie spotkań z zaproszonymi gośćmi albo w konkretnych pomieszczeniach. Należy mieć tylko na uwadze, aby kryteria nie miały charakteru dyskryminującego – tj. powinny być oparte na podstawach obiektywnych, dotyczących działalności zakładu pracy, a nie cech określonych osób. Czyli w mojej ocenie niedopuszczalne byłoby zwolnienie z obowiązku noszenia maseczek np. „pracowników poniżej 30 roku życia”. Od strony formalnej należy sformułować decyzję nie jako nakaz noszenia maseczek, ale zwolnienie od obowiązku noszenia maseczek na podstawie wspomnianego § 25 ust. 2 lit c Rozporządzenia.
Taka decyzja może mieć np. następującą formę: „zwalnia się pracowników X z obowiązku noszenia maseczek, z wyłączeniem pracowników Biura Obsługi Klienta oraz spotkań z osobami trzecimi, nie będącymi pracownikami X.”. W połączeniu ze wzmiankowaną interpretacją przepisów w zakresie dopuszczalności zwolnienia z obowiązku noszenia maseczek przez osoby, które ujawniły pracodawcy fakt zaszczepienia, decyzja mogłaby przyjąć następujące brzmienie: „Pracownicy spółki X zobowiązani są do noszenia maseczek. Z obowiązku tego zwolnione są osoby, które dobrowolnie poinformują pracodawcę o fakcie zaszczepienia i okażą ważny certyfikat COVID, przy czym zwolnienie nie dotyczy pracowników obsługi klienta oraz spotkań z osobami trzecimi, nie będącymi pracownikami X.”.
Należy jednak podkreślić, iż w braku jednoznacznych przepisów w tym zakresie, powyższe rozważania stanowią możliwą i uzasadnioną interpretację obecnego stanu prawnego, ale jej stosowanie obarczone jest ryzykiem, iż właściwe urzędy (np. PIP czy UODO) przyjmą odmienną ich wykładnię.
