Niebawem, bo już 15 lutego 2024 r., kończy się okres vacatio legis dotyczący zmian w zakresie prawnej ochrony osób małoletnich, które wynikają z przepisów ustawy z dnia 28 lipca 2023 r. „o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw” (Dz.U.2023 r. poz.1606).
Przepisy zawarte w tym akcie mają dość szeroki zakres – dotyczą mianowicie kwestii uprawnień opiekunów, instytucji reprezentanta dziecka, zasad wysłuchania dziecka w postępowaniu cywilnym, zasad udziału małoletniego w postępowaniu karnym a także szereg przepisów dotyczących organów publicznych, powołanych do ochrony małoletnich oraz sposobu działania i obowiązków tych organów a także nowych obowiązków związanych z zakresem regulacji, spoczywających na jednostkach samorządu terytorialnego.
Dla większości firm usługowych, w których przewidziany jest bezpośredni kontakt z dziećmi, najbardziej istotna w praktyce będzie zawarta w przepisach duża nowelizacja ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym.
STANDARDY OCHRONY MAŁOLETNICH
Ustawa ta wprowadza dla podmiotów będących (cyt.):„organizatorem działalności oświatowej, opiekuńczej, wychowawczej, resocjalizacyjnej religijnej, artystycznej, medycznej, rekreacyjnej, sportowej lub związanej z rozwijaniem zainteresowań przez małoletnich” – czyli w praktyce bardzo szerokiego grona podmiotów nowy obowiązek – konieczność wprowadzenia „standardów ochrony małoletnich”.
Jest to zestaw standardów, zasad i procedur, które mają zapewnić bezpieczne relacje między dzieckiem a personelem placówki a w sytuacji – gdyby doszło do nadużyć – określających sposób postępowania i interwencji.
Standardy te należy sporządzić wedle wytycznych, wynikających z treści ustawy. Muszą one w szczególności zawierać wykaz zachowań niedozwolonych, zasady postępowania w przypadku identyfikacji takich zachowań, określać osoby odpowiedzialne za przyjmowanie zgłoszeń w danej placówce i zasady udzielania dziecku wsparcia. Przewidziano również obowiązek opisania zasad szkoleń personelu a także trybu współpracy z organami publicznymi. W przypadku, gdy w placówce dzieci mogą mieć dostęp do internetu – w standardach powinny być opisane dodatkowo zasady ochrony przed treściami szkodliwymi i zagrożeniami wynikającymi z tego dostępu oraz zasady korzystania z urządzeń, które taki dostęp zapewniają.
Odrębne obowiązki związane z wdrożeniem standardów nałożono również na podmioty świadczące usługi hotelarskie oraz turystyczne. Obok hoteli i pensjonatów, może mieć to znaczenie dla tych z przedsiębiorców, którzy w sposób stały lub nawet okazjonalny organizują wyjazdy wakacyjne, zimowiska, półkolonie i podobne działania opiekuńcze.
Standardy te powinny spełniać również określone przepisami wymogi formalne – powinna zostać uwzględniona w ich treści sytuacja dzieci niepełnosprawnych a forma ich przygotowania umożliwiać zrozumienie ich treści przez osoby małoletnie. Przepisy przewidują konieczność sporządzenia wersji pełnej i skróconej. Obie te wersje powinny być też eksponowane – zarówno na stronie internetowej firmy jak i w jej lokalu – jeżeli takowy posiada.
Przepisy zawierają tylko ogólne wytyczne co do zakresu i treści standardów. Ustawodawca nie załączył żadnego oficjalnego szablonu lub wzorca. Stąd np. zakres treści zawartych w wersji „skróconej” określony w przepisach jako obowiązek przedstawienia „informacji istotnych” pozostaje w zakresie decyzji i jednocześnie odpowiedzialności podmiotu, przygotowującego standardy.
Standardy powinny być też aktulizowane i podlegać przeglądom i ocenie pod kątem ich zgodności z prawem nie rzadziej niż raz na dwa lata.
OBOWIĄZEK WERYFIKACJI PRACOWNIKÓW W REJESTRACH
Nowelizacja art. 21 omawianej ustawy istotnie rozszerza zakres usług świadczonych na rzecz małoletnich wynikających pozyskania przez pracodawcę zaświadczenia z Rejestr Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym (dalej: Rejestru) o niekaralności za przestępstwa związane z wykorzystywaniem seksualnym małoletnich poniżej 15 r.ż. a także wprowadza obowiązek pozyskania informacji z Krajowego Rejestru Karnego w zakresie niekaralności za niektóre inne przestępstwa:
W nowej wersji przepisów, do podmiotów, które już dotychczas objęte były takim obowiązkiem dodano te, które zajmują się: „świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich”. Dodatkowo wprowadzono nowe oświadczenie dotyczące niekaralności za tego typu czyny względem osób, które przebywały poza terytorium Polski.
Zauważyć należy, że określenie „realizacją innych zainteresowań przez małoletnich” jest na tyle szeroki, iż należy przyjąć, że obejmuje dużą część firm świadczących usługi związane z bezpośrednim kontaktem z dziećmi.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA I FINANSOWA
Za naruszenie nowych przepisów przewidziano przepisy karne. W przypadku dopuszczenia do pracy z dziećmi osób bez zaświadczenia z rejestru karnego lub oświadczenia (dla osób, które przebywały poza granicami RP), grozi kara aresztu, ograniczenia wolności albo grzywna nie niższa niż 1000 zł.
Takiej samej karze podlegać będzie osoba, która dopuści do pracy z dziećmi osoby skazane za popełnienie przestępstw opisanych powyżej
Brak wprowadzonych standardów ochrony małoletnich skutkuje grzywną do 250 albo naganą – za pierwszym razem. Jeżeli mimo otrzymania tej kary, dana osoba nadal nie dopełni tego obowiązku - podlegać będzie karze grzywny w wysokości nie niższej niż 1000 zł.
Dodatkowo w przypadku ukarania za opisane powyżej wykroczenia sąd orzeka środek karny w postaci świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej w wysokości do 10 000 zł. (w przypadku braku standardów – środek karny orzekany jest po nałożeniu kolejnej grzywny).
Dodano również sankcję za świadome dopuszczenie do pracy osoby, w stosunku do której sąd orzekł zakaz wykonywania zawodów związanych z wychowaniem, edukacją i leczeniem małoletnich lub opieką nad nim. Czyn taki zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat oraz powiązany z nim jest środek karny w postaci świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej w wysokości do 30 000 zł.
Nowelizacja zawiera również nowe przepisy karne. Nowe sankcje przewidziano za naruszenie obowiązku weryfikacji osoby, która pracować będzie z dziećmi pod kątem niekaralności za przestępstwa związane z wykorzystywaniem seksualnym małoletnich poniżej 15 r.ż, oraz odebrania od takiej osoby analogicznego oświadczenia dotyczącego okresu jej zatrudnienia poza granicami Polski – co może wymagać przygotowania odpowiedniego formularza.
