28 maja br. upłynął termin na implementację do krajowego porządku prawnego Unijnej Dyrektywy Omnibus, czyli Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniającej dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta.
Na dzień sporządzenia niniejszego artykułu przepisy wskazanej powyżej Dyrektywy nie zostały jeszcze zaimplementowane do polskiego ustawodawstwa. Należy w tym miejscu bowiem wspomnieć, że dyrektywa to taki rodzaj aktu prawnego Unii Europejskiej, który zobowiązuje państwa członkowskie do implementacji, tj. wprowadzenia regulacji prawnych zgodnych z treścią dyrektywy. Powyższe oznacza, że dyrektywa w przeciwieństwie do rozporządzeń unijnych nie jest bezpośrednio stosowana w porządkach prawnych państw członkowskich, a wymaga wdrożenia.
Projekt implementacji ww. Dyrektywy znajduje się obecnie na etapie prac Komisji Prawniczej: (https://legislacja.gov.pl/projekt/12348651/katalog/12800352#12800352 ), a więc jeszcze przed etapem skierowania go do sejmu. Ustawa nie przeszła zatem jeszcze pełnego procesu legislacyjnego, stąd nie ma ani pewności co do terminu jej wejścia w życie, ani nawet co do ostatecznego kształtu projektowanej ustawy (i jej zakresu).
Jak natomiast wynika z projektu dostępnego na stronie Rządowego Centrum Legislacji, przepisy Dyrektywy Omnibus będą implementowane do krajowego porządku prawnego w drodze ustawy o zmianie ustawy o prawach konsumenta oraz niektórych innych ustaw. Zmiany implementacyjne obejmą więc ustawy, które dokonywały implementacji ww. zmienianych dyrektyw.
Wobec faktu, że na dzień sporządzenia niniejszego artykuły finalny tekst projektu ustawy może ulec jeszcze zmianie, z uwagi na jego dalsze procedowanie w odpowiednich komisjach przed trafieniem do sejmu, niniejszy wpis poświęcony będzie w głównej mierze najważniejszym regulacjom jakie przewidziane zostały we wspomnianej Dyrektywie Omnibus, a które dotyczyć mają zarówno konsumentów, jak i przedsiębiorców.
Wśród regulacji objętych Dyrektywą Omnibus najważniejsze dotyczą m.in. następujących kwestii:
Jakie zmiany obejmą przedsiębiorców w kwestii obowiązków informacyjnych wobec konsumentów?
Jedną z nowości wprowadzanych Dyrektywą Omnibus ma być obowiązek informowania konsumentów o obniżce ceny. Według nowych przepisów przedsiębiorca, który organizuje promocję lub przecenę, będzie obowiązany poinformować konsumenta o najniższej cenie, jaką stosował w odniesieniu do danego produktu w ciągu 30 dni przed zastosowaną obniżką. Powyższy zabieg ma uchronić konsumentów przed nieuczciwymi praktykami tj. jak np. organizowanie sztucznych promocji w tzw. Black Friday (tj. celowe podnoszenie z odpowiednim wyprzedzeniem cen danych produktów, tak aby w „święto zakupów” zorganizować pozorną promocję na dany produkt).
Co istotne, jeżeli określony towar lub usługa będą w sprzedaży krócej niż 30 dni, wówczas obok informacji o obniżonej cenie, zgodnie z Dyrektywą Omnibus, sprzedawca winien zamieść informację o najniższej cenie, która obowiązywała do dnia wprowadzenia obniżki.
Zgodnie z Dyrektywą Omnibus przedsiębiorca zobligowany będzie do poinformowania konsumenta o indywidualnym dopasowaniu ceny w oparciu o zautomatyzowane podejmowanie decyzji, jeżeli przedsiębiorca takie mechanizmy stosuje (tj. dopasowanie indywidualnej ceny do określonego klienta na podstawie specjalnie stosowanego przez przedsiębiorcę algorytmu).
Zgodnie z Dyrektywą Omnibus, wprowadza ona obowiązek poinformowania przez popularne platformy internetowe tzw. market place, o tym czy sprzedawca który oferuje swoje usługi lub towary na takiej platformie jest przedsiębiorcą, czy też nie.
Co istotne, platforma internetowa nie będzie musiała sama weryfikować tych danych. Zobowiązana będzie jedynie zamieścić stosowną informację na podstawie oświadczenia danego sprzedawcy.
Powyższe, ma o to o tyle istotne znaczenie dla kupującego będącego konsumentem, że w przypadku gdy towar będzie nabywany od sprzedawcy posiadającego status przedsiębiorcy, zastosowanie znajdą wówczas przepisy ustawy o prawach konsumenta. W przypadku natomiast, gdy osoba trzecia oferująca towary, usługi lub treści cyfrowe nie jest przedsiębiorcą, platforma internetowa będzie zobowiązana umieścić informację o tym, że prawa konsumentów wynikające z unijnego prawa ochrony konsumentów nie mają zastosowania do tej umowy.
Dyrektywa Omnibus wprowadza także obowiązek informowania o wykorzystaniu przez przedsiębiorcę danych osobowych klienta w zamian za uzyskane korzyści np. newsletter z kodem rabatowym, co powinno znaleźć odzwierciedlenie w stosownych aktach prawnych funkcjonujących u przedsiębiorcy.
Zgodnie z Dyrektywą Omnibus przedsiębiorca prowadzący sklep będzie zobowiązany także do poinformowania nabywcy nie tylko o adresie swojego przedsiębiorstwa i adresie do korespondencji elektronicznej, ale także będzie zobowiązany do podania numeru telefonu, pod którym nabywca będzie mógł niezwłocznie skontaktować się z danym przedsiębiorcą (a więc musi to być numer aktywny, który będzie rzeczywiście obsługiwany przez przedsiębiorcę lub wyznaczonego w tym celu pracownika, rzeczywiście odbierany przez przedsiębiorcę, a nie numer pozorny, którego de facto nikt nie obsługuje).
Dotychczas podanie numeru telefonu stanowiło jedynie opcję, a nie obligatoryjny obowiązek przedsiębiorcy. Dyrektywa Omnibus wprowadziła w tym zakresie zatem zmiany.
Dyrektywa Omnibus stanowi, że przedsiębiorcy którzy stosują algorytm promowania określonych ofert, będą musieli poinformować konsumentów, o tym dlaczego i na podstawie jakich kryteriów, dane oferty znajdują się wyżej w hierarchii wyszukiwanych przez nabywcę produktów. Powyższe niewątpliwie dotyczy powszechnego obecnie zjawiska występowania tzw. ofert sponsorowanych, które w wyszukiwarce produktów znajdują pozycję zdecydowanie lepszą, od innych ofert, które nie są sponsorowane.
Na mocy Dyrektywy Omnibus przedsiębiorca będzie zatem zobligowany do poinformowania konsumenta czy stosuje plasowanie produktów, a jeśli tak, na jakiej podstawie są one plasowane.
Zgodnie z Dyrektywą Omnibus, zakazane będzie ukrywanie przez przedsiębiorców negatywnych opinii na swój temat, co oznacza, że przedsiębiorca nie będzie mógł usuwać ani ukrywać krytycznych komentarzy, aby ukazać swoje przedsiębiorstwo w lepszym świetle wśród jego klientów.
Ponadto zakazane będzie, także publikowanie fałszywych opinii, jak też zlecanie publikacji osobom, które nigdy z produktów danego przedsiębiorcy nie skorzystały. Zgodnie bowiem z motywem 49 Dyrektywy Omnibus, zakazuje ona wprost przedsiębiorcom „zamieszczania nieprawdziwych opinii i rekomendacji konsumenckich, takich jak polubienia w mediach społecznościowych, lub zlecania ich zamieszczania innym osobom z myślą o promowaniu własnych produktów, a także manipulowania opiniami i rekomendacjami konsumenckimi, na przykład poprzez publikowanie tylko pozytywnych opinii i usuwanie negatywnych”.
Co ważne, to przedsiębiorca posługujący się opiniami i komentarzami innych osób, będzie zobowiązany weryfikować, czy zostały one wystawione przez osoby, które rzeczywiście skorzystały z danego produktu, jeżeli będzie twierdził, że są one prawdziwe. Wprowadzane przepisy wskazują także, że przedsiębiorca będzie zobowiązany podjąć uzasadnione i proporcjonalne kroki, w celu sprawdzenia prawdziwości i rzetelności tych opinii. Ponadto, przedsiębiorca umożliwiający dostęp do opinii konsumentów na temat oferowanych produktów/usług, będzie zobowiązany informować o tym, czy i w jaki sposób zapewnia aby opinie pochodziły od konsumentów, którzy rzeczywiście używali danego produktu przedsiębiorcy. Fałszywe opinie, komentarze czy rekomendacje tzw. „zadowolonych klientów” zgodnie z Dyrektywą Omnibus będą niezgodne z prawem i narażają właściciela sklepu na karę pieniężną.
Wejście w życie ustawy implementującej Unijną Dyrektywę Omnibus spowoduje niewątpliwie nałożenie na przedsiębiorców dodatkowych obowiązków związanych z regulacjami ww. Dyrektywy, których celem jest przede wszystkim „wzmocnienie skuteczności obowiązujących przepisów konsumenckich oraz unowocześnienie i ulepszenie niektórych instrumentów ochrony interesów konsumentów w kontekście dynamicznie postępującej cyfryzacji gospodarki” (co wynika wprost z uzasadnienia polskiego projektu implementującego wspomnianą Dyrektywę).
Powyższe wiązać będzie się z koniecznością wdrożenia przez przedsiębiorców stosownych zmian w regulacjach wewnętrznych i zewnętrznych ich przedsiębiorstwa, na które należy się odpowiednio przygotować. Niniejszy artykuł podejmuje jednak kwestie, które objęte zostały wprost wspomnianą Dyrektywą Omnibus. Na ostateczny kształt tego jak wspomniane przepisy będą wyglądać w polskim porządku prawnym, pozostaje nam czekać przynajmniej do czasu skierowania ustawy do etapu sejmowego, gdyż obecnie projekt nie przeszedł jeszcze etapu prac w Komisji Prawniczej.
Drogi czytelniku, jeśli zainteresował Cię niniejszy wpis – zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią.
